Vrije geesten (2)

Vrije geesten (2)

nietzsche5Alles wat wij nodig hebben en wat ons pas bij het hoge peil van de afzonderlijke wetenschappen van tegenwoordig kan worden gegeven, is een chemie van de morele, godsdienstige en esthetische voorstellingen en gewaarwordingen, alsmede van al die roerselen die wij in het verkeer, in het groot en in het klein, van cultuur en samenleving, ja zelfs in eenzaamheid in onszelf ervaren: hoe zou het zijn wanneer deze chemie met het resultaat zou eindigen dat ook op dit gebied de prachtigste kleuren uit onedele, en zelfs verachtelijke stoffen zijn gewonnen? Zullen velen zin hebben om met dergelijke onderzoekingen mee te denken? De mensheid houdt ervan zich vragen over herkomst en begin uit het hoofd te zetten: moet je niet bijna onmenselijk zijn om de tegenovergestelde neiging bij jezelf te bespeuren?

(..)

nietzsche5
‘Moraal – Men moet de steigers weghalen als het huis gebouwd is.’ (p.544)

Het is het kenmerk van een hogere cultuur dat zij kleine onopvallende waarheden, die met strenge methoden worden gevonden, hoger waardeert dan de verblijdende en verblindende dwalingen, die van metafysische en kunstzinnige tijdperken en mensen stammen. Aanvankelijk heeft men voor de eerstgenoemde hoon op de lippen liggen, alsof hier onmogelijk gelijkwaardige zaken tegenover elkaar kunnen staan: zo bescheiden, eenvoudig, nuchter, zo schijnbaar ontmoedigend staan de eerste, en zo mooi, pralend, bedwelmend, misschien zelfs gelukkig stemmend staan de andere erbij. Maar het moeizaam verworvene, zekere, duurzame, dat voor elke verdere kennis grote gevolgen heeft, is toch het hogere; daarvoor partij te kiezen is mannelijk en een bewijs van dapperheid, eenvoud, ingetogenheid. Geleidelijk zal niet alleen het individu, maar de gehele mensheid tot deze mannelijkheid verheven worden, wanneer zij zich ten slotte aan de hogere waardering van de houdbare, duurzame inzichten gewent (..). nietzsche3Eertijds werd de geest niet door streng denkwerk in beslag genomen, zijn ernst was toen gelegen in het uitspinnen van symbolen en vormen. Dat is anders geworden; die ernst van het symbolische is een kenmerk van lagere cultuur geworden. Zoals onze kunsten zelf ook steeds intellectueler, onze zintuigen steeds geestelijker worden, en zoals men er bijvoorbeeld thans ook heel anders over oordeelt wat weldadig voor de zintuigen is dan honderd jaar geleden, zo worden ook de vormen van ons leven steeds geestelijker, voor het oog van oudere tijden wellicht minder verheven, maar alleen omdat het niet weet te zien hoe het rijk van de innerlijke, geestelijke schoonheid voortdurend  in diepte en omvang toeneemt en in hoeverre de geestrijke blik tegenwoordig voor ons allen meer waard kan zijn dan de mooiste constructie en het verhevenste bouwwerk.

 

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *