Uit: Gerko Tempelman, Ongeneeslijk religieus

[Over geloven]

Mensen geloven de raarste dingen. Dat de aarde plat is bijvoorbeeld. Of ze geloven in een vliegend spaghettimonster (hoewel dat misschien een grap is). En ze geloven soms gevaarlijke dingen. Over martelaarschap of over inentingen.

Natuurlijk gaan we graag in gesprek met mensen hierover. Waarom geloof je dat? Weet je het wel zeker? En zou je er ook aan kunnen twijfelen? We hebben er vandaag de dag geen moeite mee om te vertellen wat wij vinden van iemands overtuiging.

Maar eigenlijk is dat gek. Want het is onmogelijk om op basis van een keuze een bepaalde (geloofs)overtuiging aan te nemen. Anders gezegd: het is niet zo dat iemand vandaag kan kiezen om morgen iets te geloven.

Probeer het maar eens. Zou jij, bijvoorbeeld, morgen om 14.30 kunnen besluiten te geloven dat de maan van kaas is? Dat zal je nog niet meevallen. Je kunt misschien nog net doen alsof, maar dan weet je eigenlijk zelf wel dat je het ondertussen helemaal niet gelooft. Het is onmogelijk om puur op basis van een wilsbesluit, van het één op het andere moment, te kiezen iets te geloven.

Tijdens een college op de VU zei mijn docent René van Woudenberg: als mensen niet zomaar kunnen kiezen wat te geloven, kunnen we ze er dan nog wel op aanspreken als ze denken dat de wereld plat is?

Natuurlijk wel. Een bepaalde overtuiging komt je ook weer niet aanwaaien zonder dat je er zelf inspraak in hebt.

Overtuigingen kunnen langzaam ontstaan. Iemand die denkt dat de aarde plat is, heeft misschien jarenlang onderzoek gedaan. Hij of zij heeft op internet allerlei fora bezocht en gediscussieerd met mensen. En geleidelijk is de overtuiging gegroeid dat de aarde plat is.

Hoe langer dat proces duurde, hoe meer zo iemand ervan overtuigd begon te raken dat de aarde plat was. Niet van de één op andere dag, maar geleidelijk.

Van Woudenberg zegt: en dat is waar we mensen op aanspreken. Heb jij dat onderzoek een beetje goed gedaan? Heb je ook naar kritische mensen geluisterd? En weet je wel zeker dat je je wilt inlaten met dit type ideeën?

‘Waar je je mee inlaat, daar wordt je mee besmet’, zo hoor je wel eens. Voor geloven geldt hetzelfde. Het is goed om dat te beseffen, want: waar laat jij je mee in?

Tempelman schreef een openhartig boek over dinobottenmannen, vliegende  spaghettimonsters, borduurwerkgoden en bovenal over zichzelf en zijn gevecht met God. Wat hij vooral aannemelijk wil maken, is dat dit een  gevecht is dat we allemaal voeren, ook al geloven we ‘echt, echt niet’ meer in God. En passant krijgen we een grappige en soepel geschreven  inleiding in de zogenoemde ‘radicale theologie’. Centrale boodschap: niets is wat het lijkt, zeker God niet. – René ten Bos, Filosoof des Vaderlands