Nee, sociale media stompen de empathie dus niet af

Zit u daar nou alweer te facebooken, te whatsappen, te snapchatten of wat doet u allemaal nog meer? Kom liever eens gewoon onder de mensen. Voor echt persoonlijk contact. Veel beter voor uw menselijkheid. Die social media, een gevoelloze zombie word je ervan.

Door: Maarten Keulemans 19 oktober 2016, volkskrant.nl

‘Als je zit te chatten, zie je elkaar niet. Hoe kun je dan weten hoe de ander zich voelt?’, vat de Utrechtse orthopedagoge Helen Vossen het klassieke vooroordeel samen. ‘Vandaar het beeld: jongeren worden steeds minder empathisch doordat ze zoveel op sociale media zitten.’ Minor detail: onderzocht was het nog nooit.[oktober 2016! – BT] En daar moest nodig verandering in komen, besloot Vossen. Samen met de Amsterdamse hoogleraar media, jeugd en samenleving Patti Valkenburg zette ze een volgstudie op. Een representatieve steekproef van in totaal 942 jongeren van 10 tot 14 jaar oud werd tweemaal uitgebreid bevraagd, met een jaar ertussenin. Over hun mediagebruik. Maar ook over hun vermogen emoties van anderen te herkennen (‘Ik zie het als iemand vrolijk doet maar het eigenlijk niet is’) en met andermans emoties mee te voelen (‘Als een vriend van me bang is, voel ik me ook angstig’).

En warempel. Jongeren die veel sociale media gebruikten, waren het jaar daarop een tikkeltje meer empathisch geworden – meer dan de jongeren die weinig appten en chatten. Het is een uitkomst die door Vossen omzichtig wordt verwoord: ‘Het effect is maar klein en vervolgonderzoek moet dit bevestigen. Maar uit onze cijfers blijkt in elk geval niet dat sociale media slecht zijn voor de empathie. Eerder lijkt het gebruik van sociale media een positief effect te hebben.’ Logisch ook wel, vindt ze. Op sociale media als Whatsapp, Facebook of Instagram zijn jongeren vaak erg open over zichzelf. ‘Omdat het toch een beetje anoniem is. En omdat je even kunt nadenken over wat je schrijft. Jongeren delen veel, kunnen zeer openhartig zijn over hoe ze zich voelen.’ En dat helpt allemaal bij het ontwikkelen van empathie voor de ander. ‘Sociale media verruimen de mogelijkheid om sociale contacten te hebben en daardoor kun je meer oefenen.’ Het verklaart ook waarom Vossen één aspect juist niet zag toenemen bij de grootgebruikers van sociale media: sympathie, het vermogen om medelijden te hebben met de ander. ‘Sympathie is eerder een morele emotie. Het is niet een vaardigheid die getraind wordt, zoals empathie.’

“Sociale media verruimen de mogelijkheid om sociale contacten te hebben en daardoor kun je meer oefenen”

Zijn er dus toch positieve effecten van Facebook, Snapchat en Whatsapp? ‘We zien dat media-effecten meestal in een negatief daglicht worden geplaatst. Als we vinden dat mediagebruik leidt tot meer adhd, is dat een bevinding waarvoor meteen veel maatschappelijke aandacht is’, beklaagt Vossen zich. ‘Maar het is niet alleen kommer en kwel.’ Wat je er nog meer mee kunt? Vossen mijmert al over programma’s waarbij je de nuttige effecten van sociale media inzet om kinderen die moeite hebben met empathie te trainen. Wie weet, ooit, op een dag. ‘Eerst moeten we deze bevindingen verder uitwerken. Begrijpen welke processen hier precies een rol spelen’, zegt ze. ‘Dit is pas het begin.’

Rusteloosheid werd uitgeroepen tot Beste Spirituele Boek 2017 en stond op de shortlist van de Socratesbeker

[bezigebij.nl] Wie denkt dat rusteloosheid een ziekte is van deze tijd, heeft het mis. Al eeuwenlang zoekt de mens een uitweg voor een probleem dat hij zelf veroorzaakt: een te vol leven. Maar is die rusteloosheid werkelijk een probleem, of is het juist een van onze voornaamste drijfveren? Passie, creativiteit en verlangen bestaan bij gratie van ongedurigheid, aldus filosoof en medicus Ignaas Devisch. In weerwil van alle pleidooien om te vertragen en de roep om spiritualiteit en ascese, breekt dit boek een lans voor de positieve kanten van een mateloos leven.

Ignaas Devisch is professor ethiek, filosofie en medische filosofie