Vanwege Haitinks afkeer van officiële toestanden leek het hem beter om dat definitieve vertrek van het concertpodium voorlopig maar te verzwijgen. Tot een week geleden, toen hij in een interview met de Volkskrant aankondigde dat het concert in de ZaterdagMatinee inderdaad zijn allerlaatste in Nederland zou zijn. Nu staan er enkel nog een paar optredens met de Wiener Philharmoniker in zijn agenda: in Salzburg, Londen en Luzern. In Luzern zal het afscheid op 6 september pas echt definitief zijn. Ook dan, net als afgelopen zaterdag, staat een van zijn lievelingswerken op het programma: de Zevende symfonie van Anton Bruckner.

Geen toespraken, geen bloemenzee, geen medailles, versierselen of oorkondes. Dat was de uitdrukkelijke wens van Bernard Haitink voor het concert van zaterdag. Geen wens, eerder een veto. Hij wilde een zo gewoon mogelijk concert, ook al betrof het dan toevallig zijn allerlaatste in Nederland. De muziek, het muziekmaken zelf hoorde in het middelpunt van de belangstelling te staan. Zo was het eigenlijk altijd al bij Haitink, en dat ‘altijd’ begon dus 65 jaar geleden – bijna onvoorstelbaar. De historie hing zwaar in de zaal deze zaterdagmiddag.

En gewoon kon dit concert natuurlijk onmogelijk worden, niet als het aan ons lag tenminste. En dat ‘ons’ was een werkelijk volgepropt Concertgebouw dat zich misschien nog meer dan Haitink zelf van het historische van deze matinee bewust was. Je merkte het aan de voelbare ontroering toen het gedaan was – de klank weggestorven, de partituur definitief dichtgeslagen. En daarna die haast laconieke, maar o zo herkenbare gebarentaal van de Haitink-handen. Die zeiden: Klaar!

Je merkte dat de zaal collectief een brok moest wegslikken, en dat dat niet echt lukte. Rondom werden vochtige ogen zichtbaar, veel tranen rolden gewoon ongegeneerd. En het applaus zwol aan, daar kon geen veto wat aan doen. Bijna tien volle minuten moest Haitink het gejuich, het gestampvoet en het donderende tumult over zich heen laten komen. Hij moet het ongemakkelijk hebben gevonden, maar was toch ook aangedaan. Daar stond hij dan voor het laatst, de ene hand rustend op zijn wandelstok. Met de andere hand klopte hij even op zijn hart. Dat hebben we Haitink zelden zien doen. Ja, ook hij was ontroerd. Van het hart ging de hand de lucht in. Hij zwaaide naar ons. Zwaaide af.

Dit was een concert uit de buitencategorie, een concert dat onmogelijk in sterren is uit te drukken, ook al zou er hierboven plek zijn voor tien. Dit was geen concert, maar het einde van een tijdperk, waarop toevallig muziek van Richard Strauss en Anton Bruckner werd gespeeld. En ja, voorafgaand aan dat tumultueuze en emotionele einde, stond die muziek in het middelpunt van de belangstelling, precies zoals Haitink het wilde. Dat kwam nog altijd door hem, door de manier waarop hij het Radio Filharmonisch Orkest zinderende zachtheid ontlokte in de vijf Strauss-liederen. De manier waarop hij de prachtige sopraan Camilla Tilling door de noten en de woorden loodste. En heel langzaam zette Haitink Strauss’ beroemdste lied ‘Morgen’ op, waarvan de eerste zin voor hem waarschijnlijk meer dan ooit betekenis had: ‘Und morgen wird die Sonne wieder scheinen’.

De Zevende van Bruckner volgde, een symfonie die Haitink al ontelbare malen overal ter wereld gedirigeerd heeft. Het was als een warm bad. De contouren van het bad kende je, evenals de temperatuur van het badwater. En toch was het onnavolgbaar hoe Haitink naar die ene bekkenslag toe werkte, precies halverwege de symfonie. Dat was altijd al zijn grote kracht: muzikaal overzicht. Maar wat heeft kritiek eigenlijk voor zin? De Haitink-kroniek is klaar. Het boek is volgeschreven, van kaft tot kaft. Het kan door toekomstige generaties in bewondering worden opengeslagen.