De Israëlische schrijver en Holocaust-overlever Aharon Appelfeld is op 85-jarige leeftijd overleden

[trouw.nl] De helende kracht van de liefde. Hoe schrijf je een serieuze roman over dit thema zonder het voorwerp van spot te worden? De Israëlische schrijver Aharon Appelfeld slaagde daar wonderwel in. In ‘Plotseling, liefde’ probeert de zeventigjarige Ernst Blumenfeld zijn levensverhaal op papier te krijgen. Hij lijdt aan depressies, voelt zich ontheemd in zijn land, is eenzaam en op een verstikkende manier kritisch op zijn schrijfwerk. De jonge Irene verzorgt hem, eerst de ochtenden, later dag en nacht. Hij is afhankelijk van haar, maar zij ook van hem. En plotseling is de liefde daar. Een simpel gegeven. Maar hoe blijft Appelfeld uit de greep van literaire doodzondes als pathos en cliché? Door de taal, allereerst. Dit is niet alleen een roman over de liefde, maar ook over schrijven. En het schrijven is Appelfeld menens. ‘Ik schrijf op grond van innerlijke bevelen’, laat hij zijn hoofdpersoon zeggen. En ook dit: ‘Schrijven moest zijn als zijn grootvaders boerenkiel: een eenvoudig hemd zonder enige versiering, prettig om te dragen’. Iedere regel is raak in dit boek, en in haast iedere regel voel je de heftige levensgeschiedenis van de schrijver doorklinken. Aharon Appelfeld ontsnapte als achtjarige jongen uit een vernietigingskamp in Oekraïne. Hij leefde jaren in de bossen en hield zich schuil in dorpjes. Na de oorlog belandde hij in Israël. (..) Opvallend is dat Appelfeld in zijn schrijven niet gepreoccupeerd is met het kwaad en het lijden, maar altijd op zoek gaat naar troost en goedheid. Hij schrijft ‘om de Holocaust heen’ over mensen die opnieuw naar betekenis zoeken. Zo ook in deze roman. Ernst probeert betekenisvol te schrijven, maar het lukt hem niet, want hij heeft de liefde niet. En dan is daar dus Irene, een vrouw, zo goedhartig, gul en dienstbaar, dat je er aanvankelijk ongemakkelijk van wordt. ‘Ik houd ervan u te bedienen,’ zegt ze. Niet erg modern, nee. Maar Irene is ook een wilskrachtige vrouw. Haar goedheid heeft iets fascinerends en bovennatuurlijks. Ze spreekt thuis met haar overleden ouders, haar aanraking neemt pijn weg, ze blaast leven in de oude man, ze is menselijk en goddelijk tegelijk. Ze is een engel. ‘Elke dag in het gezelschap van Ernst was een dag dat ze haar vleugels uitsloeg en hoog opvloog.’ Dankzij Irene’s liefde is Ernst in staat zijn somberheid en cynisme te overwinnen en zijn verhalen op papier te krijgen. Door het schrijven vindt de ontheemde man zijn wortels terug, zijn grootouders en hun geloof.

Appelfeld was een van productiefste en bekendste auteurs van Israël. Hij heeft 47 boeken op zijn naam staan. Zijn werk werd in 35 talen uitgegeven.