[trouw.nl] De Franse auteur Philippe Claudel schreef een (..) gitzwarte parabel. [Hij] schetst de mens als een hypocriet, onverschillig wezen. ‘We leven helaas in een eeuw zonder moraal.’

Lezers amuseren is voor de Franse bestsellerauteur Philippe Claudel niet genoeg. Hij wil ze raken en het liefst hun gedachten kantelen. In zijn nieuwe boek ‘Archipel van de hond’, een boek dat je in één adem uitleest, doet hij dat met de vluchtelingencrisis als uitgangspunt. Hij dringt geen mening op, maar pleit wel voor morele waarden en tegen onverschilligheid.

De roman speelt op een fictieve eilandengroep in de Middellandse Zee, de Archipel van de hond. Deze naam verwijst naar de Canarische Eilanden – canis is ‘hond’ in het Latijn – waar begin deze eeuw de immigratie van bootvluchtelingen op gang kwam. Op een dag spoelen op de archipel drie dode Afrikanen aan. Hoe zal de kleine gemeenschap reageren?

Er ontbrandt een grimmige strijd rond antagonistische begrippen als openheid en geslotenheid, verstand en verblinding, mededogen en wraak. In het conflict staan de bewoners elkaar naar het leven. Ze hebben geen naam, maar heten simpelweg Burgemeester, Onderwijzer of Pastoor, om hun archetypische karakter te benadrukken. Dat kan nooit goed aflopen.

Voor de bevreemdende, apocalyptische sfeer liet Claudel zich inspireren door schilderijen, vertelt hij tijdens een bezoek aan Nederland. Bij een scène waar de dode lichamen in een vriescel liggen, tussen de visvoorraad, dacht hij bijvoorbeeld aan stillevens – in het Frans: ‘natures mortes’ – van Hollandse meesters. Hij keek ook veel naar Monsù Desiderio, het pseudoniem van een 17de-eeuws schildersduo dat apocalyptische taferelen schetste van ruïnes, explosies en instortende kathedralen. “Die twee figuren scharrelden bij het schrijven steeds om me heen.”

(..) “De woorden ‘parabel’ en ‘moraal’ zijn cruciaal voor mij. Ik ben opgevoed met de evangeliën: korte, menselijke verhalen die een gewichtige boodschap illustreren. We leven nu helaas in een eeuw die de moraal achter zich heeft gelaten. ‘Moraal’ is een vies woord geworden.

“Mijn morele opvoeding werd nog verzorgd door de familie, de school en de kerk. Maar de kerk is leeg, de school heeft andere dingen te doen en de familie geeft vaak niet meer thuis. Veel jongeren verkeren nu in een morele leegte. Ze missen de waarden die je in staat stellen om menselijk te leven. Wat betekent het om mens te zijn? Hoe moet je dag in dag uit handelen om het predicaat ‘mens’ te verdienen?

“Waarden als respect, wederzijdse hulp, broederschap, mededogen en empathie zijn we kwijt. De mens van nu moet volkomen vrij zijn om het beste uit zichzelf te halen. Maar zo werkt het niet. We hebben morele opvoeding nodig.”

(..) “Evangeliën, verhalen met een moraal, bijna niemand leest ze nog, maar vandaag de dag vormen ze misschien wel de beste spiegel om naar onszelf te kijken. Ik heb daarom de bescheiden hoop dat dit boek zal helpen om de onverschilligheid te bestrijden. Anders had ik het nooit geschreven.”