Aan de andere kant van het verhaal

Aan de andere kant van het verhaal

[door Connie Palmen – Vrij Nederland, 19 juni 1999/ in bold BT] De wetten is onder meer een boek over lezen. De ontmoetingen van Marie Deniet met zeven mannen is tevens een gang langs zeven verschillende manieren waarop in de loop van de tijdpalmen7vormgegeven is aan de verwoede pogingen kennis van onze eigen en van andermans persoonlijkheid te verwerven. En het beeld dat in De wetten opgeroepen wordt, is dat die constructie van ons zelf grotendeels via de verhalen van anderen verloopt. Ik heb er nooit last van gehad dat mijn romans ideeënromans genoemd worden. Het zijn inderdaad ideeën die voor mij het uitgangspunt vormen voor het schrijven van een roman, en niet mijn eigen leven. Dat de ideeën voortkomen uit dit leven dat ik leid is een andere zaak. Denken is nooit onpersoonlijk. Hoe abstract het ook kan worden, het denken begint als een poging om een persoonlijk probleem op te lossen. Maar hoe persoonlijk is een probleem? Problemen en zelfs bepaalde ziekten lijken ook onderworpen aan een gebod van de tijd, aan de wetten van een mode, aan verhalen.

(..) Ik geloof dat wij een grote invloed ondergaan van verhalen, filmbeelden, reclamespots, liedteksten, romans en zo meer, en ons, bewust of vaker nog onbewust, de karakteristieken toe-eigenen van personages waarmee we verwantschap voelen of op wie we zouden willen lijken. En om die vermeende invloed en afhankelijkheid gaat het mij. In mijn werk onderzoek ik de invloed van de verhalen, ideeën, concepten, van heersende modes, denkbeelden en genres, en ik wil tegelijkertijd een uitweg aanbieden, eens een ander verhaal vertellen dan het gangbare, eens wat morrelen aan de wetten van het genre en aan de wetten van het geslacht. Ik ben een vrouw en dat vind ik niet erg. Ik heb alleen geen zin klakkeloos te gehoorzamen aan alle wetten van dit fysieke genre of aan de wetten van dit personage. (..)

Naast een leerschool in de liefde, vormen de zeven ontmoetingen van Marie Deniet een tocht door de geschiedenis van de manieren waarop wij het karakter van onszelf en anderen lezen en duiden. In tegenstelling tot Marieken van Niemeghen maakt Marie Deniet geen kennis met de ‘seven schone conste’, maar met de zeven wetenschappen en pseudo-wetenschappen waarvan we in de twintigste eeuw gebruik maken om onszelf en anderen te lezen, te karakteriseren en te interpreteren. In de roman is dat eigene, waarnaar Marie Deniet zo naarstig op zoek is, voornamelijk een constructie van anderen en die constructie komt telkens op dezelfde wijze tot stand. Marie Deniet ontmoet een man en die man heeft een wetenschap, een filosofie of een andere vorm van kennis in pacht.

Aan die wetenschap ontleent hij wetten over hoe de wereld in elkaar steekt. En die wetten, hoe complex ze soms ook schijnen, zijn terug te voeren op een eenvoudig principe: verbindt de tegenstellingen en lees vanuit die verbintenis het karakter van een persoon af. De wetten is niet, zoals menige Bildungsroman, het verslag van een zegetocht, waarin een zeven jaar durende queeste van de held eindigt in het vinden van de Heilige Graal, die dan zoiets is als de essentie van de persoonlijkheid, van een puur en authentiek Zelf. Daar ben ik te sceptisch voor. Zoek u zelf niet, want u bent het al, dunkt mij.

De enige vraag die de moeite waard is, is hoe u er aan gekomen bent, waar u het zelf weer vandaan heeft.

 

Aan het einde van de roman ontworstelt Deniet zich aan de verhalen van anderen over haar door middel van de monoloog. Ze grijpt zelf het woord en betreedt daarmee het terrein van het eigen verhaal, van de vragen, van de twijfel. Ze vraagt zich af hoe ze aan zo’n Zelf gekomen is. Ze vertelt een verhaal met een begin en een einde, geeft daarmee vorm aan wat een anekdote lijkt, maar ze realiseert zich tegelijkertijd dat ze ook dan afhankelijk blijft van de interpretatie van dat verhaal door de lezer.

Betekenis is maakwerk, zowel van de schrijver als van de lezer. In De wetten legt Marie Deniet de weg af van iemand die door anderen gelezen wordt en het lot van een personage passief ondergaat, naar iemand die aan de andere kant van het verhaal belandt, aan de kant van de actie, aan de kant van het eigen werk, aan de kant van het verweer.

 

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *