Dit jaar staat het thema ‘Ik stuntel, dus ik ben’ centraal. Tim Fransen neemt hierin het voortouw als schrijver van het essay van de Maand van de Filosofie met zijn essay Het leven als tragikomedie.
[bron: maandvandefilosofie.nl] Het menselijk dier wordt bepaald door een aantal tragische beperkingen. Hij is sterfelijk, kwetsbaar, gemankeerd; hij leeft in een wereld waarin verschillende waarden met elkaar botsen; en hij heeft het eigenaardige vermogen om vragen te stellen waar hij geen antwoord op krijgt.
In Het leven als tragikomedie betoogt Tim Fransen dat het komische niet een tegenpool is van het tragische, maar dat humor juist een alternatief perspectief biedt op ons onvermijdelijke falen. Een perspectief dat ons in staat stelt om het tragische onder ogen te komen, in plaats van een uitvlucht te zoeken in de vaak destructieve ontkenning ervan. En bovendien een perspectief dat een voedingsbodem kan vormen voor een gevoel van solidariteit met onze medestuntelaars.
TIM FRANSEN (1988) is cabaretier en filosoof. Hij rondde de studies filosofie en psychologie cum laude af aan de UvA. Sinds 2011 is hij lid van het collectief Comedytrain. Met zijn eerste filosofische cabaretvoorstelling Het failliet van de moderne tijd won hij de Neerlands Hoop, de prijs voor het grootste cabarettalent. Voor zijn tweede solovoorstelling Het kromme hout der mensheid ontving hij de Poelifinario. Dit najaar debuteerde Tim Fransen als schrijver met zijn filosofische boek Brieven aan Koos.
Over Brieven aan Koos:
‘Fransen schrijft fantastische, kraakheldere teksten waar geen woord te veel in staat.’ – Het Parool
‘Ontroerend en onweerstaanbaar grappig.’ – Theo Maassen
[fragment] Als je rond het jaar 1000 had proberen te voorspellen waar de kiemen van de wetenschap tot bloei zouden komen, dan zou het achterlijke West-Europa met zijn versnipperde, oorlogszuchtige en armtierige koninkrijkjes niet de waarschijnlijkste keuze lijken. De islamitische beschaving leek op een bepaald moment zelfs een betere kanshebber. Tijdens het kalifaat van de Abbasiden in Bagdad had de islamitische beschaving een flinke voorsprong op christelijk West-Europa, met een bloeiende markteconomie, een rijke literatuur en dito filosofische traditie.
Bagdad gold tijdens deze Gouden Eeuw als een ontmoetingsplaats voor geleerden van verschillende culturen en religieuze tradities, waar op vrije wijze (naar toenmalige standaarden) kon geredetwist worden over filosofie en wetenschap. De verlichting is geen uniek Europese uitvinding. Het is een ideeënstelsel dat op verschillende plaatsen en in verschillende tijdvakken opflakkerde, om daarna helaas telkens weer uit te doven.
(..)
Door een speling van de geschiedenis kwam het christendom als allereerste religie terecht in wat Pim Fortuyn de ‘wasmachine van de verlichting’ noemde. Dat heeft een belangrijke consequentie, die de doemprofeten van de islamisering vaak over het hoofd zien. Toen de wetenschappelijke revolutie en daarna de verlichting in West-Europa vaste voet aan de grond kregen, wisten de christelijke autoriteiten aanvankelijk niet goed wat hun overkwam. Niemand kon op voorhand voorspellen waartoe al dat kritisch onderzoek zou leiden, waardoor de bedreiging die ervan uitging te laat werd ingezien.
De aanval op de christelijke God vanaf de renaissance was niet openlijk, maar eerder een heimelijke sluipmoord. De confrontatie tussen de islam en de moderniteit vindt in een compleet andere context plaats. Er kan nu eenmaal slechts één religie als eerste door de wasmachine gaan. Moslims zien de ideeën van de moderniteit als fremdkörper, van buitenaf geïmporteerd. Niet zelden ging hun intrede gepaard met imperialisme en kolonisering, of werden ze van bovenaf opgelegd, zoals in het Turkije van de seculiere hervormer Kemal Atatürk.
Gelovige moslims zijn daarom beter voorbereid dan gelovige christenen destijds. Zij zien de godendoders al van verre aankomen, met hun gevaarlijke ideeën over vrijheid, gelijkheid, pursuit of happiness en universeel broederschap van gelovigen en ongelovigen. Zij beseffen heel goed dat hun zusterreligie na de verlichting nog maar een schim van zichzelf is, en ze willen vermijden dat hun hetzelfde overkomt.
Stel dat de geschiedenis een andere wending had genomen en dat de verlichting eerst voet aan de grond had gekregen tijdens de bloeiperiode in Bagdad. Stel dat een vrome moslim de boekdrukkunst had uitgevonden, en dat de wetenschappelijke revolutie onder het Abbasidische kalifaat had plaatsgevonden in plaats van in christelijk West-Europa. Dan hadden we een heel andere wereld gekend. Dan was de islam wellicht als eerste in de wasmachine van de verlichting terechtgekomen.
[bron: hebban.nl] De Hebban Literatuur Club was benieuwd: op welke manier zou het Boekenweekgeschenk aansluiten bij het oeuvre van Siebelink? Hoe ontvangen kenners van het werk van deze auteur het geschenk, en hoe ervaren lezers deze eventuele eerste kennismaking met Siebelink?
Een echte Siebelink
Er zijn absoluut parallellen te trekken tussen het hoofdpersonage en Jan Siebelink, maar volgens Sigried is het absoluut niet noodzakelijk om iets over de auteur of zijn oeuvre te weten om van het Boekenweekgeschenk te genieten. Ook zonder achtergrondkennis blijft het verhaal overeind. ‘Ik vind het mooi dat Siebelink voor het Boekenweekgeschenk trouw blijft aan zichzelf,’ zegt zij. ‘Hij probeert niet iets bombastisch of groots in een novelle te proppen. Hierdoor blijft het geheel heel goed in evenwicht, het is echt een afgewerkt verhaal. Jas van belofte is voor zijn fans thuiskomen, maar lijkt me eveneens een ideaal boekje ter kennismaking met zijn oeuvre.’
Helena noemt Jas van belofte ‘een echte Siebelink’: ‘Het is een boek dat bol staat van contrasten en uitersten; er is ziekte en gezondheid, leven en dood, een verlangen naar een vader en een verdwenen vader, plezier in het lesgeven en conflicten met collega’s, een overleden dochter en een substituut daarvoor. Talrijke Bijbelse parallellen zijn er te ontdekken en ook wanneer je het boek herleest ontdek je weer nieuwe dingen. Dat niet alles in dezelfde mate uitgewerkt kan worden in dit fraai geschreven boekje spreekt voor zich, het maakt het alleen maar zoveel groter voor de lezer. Je kunt merken dat er over iedere zin en over ieder woord nagedacht, gewikt en gewogen is, niets is namelijk toevallig in dit boek.’
Saar, die de vele lagen in het verhaal herkent en kan waarderen, had daarentegen wel wat moeite met de schrijfstijl, ‘omdat ik sterk het gevoel heb dat deze stijl vooral bij een langere roman past.’
Bijbelse taferelen
Jan ziet motieven uit eerder werk van Siebelink terugkomen in Jas van belofte en benadrukt de vele Bijbelse verwijzingen in de novelle. Zo verwijst de titel naar een Bijbelverhaal uit Koningen 2:12, waarin de profeet Elia zijn mantel overdraagt aan de profeet Elisa om vervolgens zelf opgenomen te worden in de hemel met een ‘vurige wagen’.
Een waargemaakte belofte
Anne noemt de aandacht die er is voor het schrijven en het schrijverschap toepasselijk: ‘De personages vertegenwoordigen verschillende soorten schrijvers. Siebelink brengt dus een heleboel zaken bijeen in zijn Boekenweekgeschenk, maar zonder er een onbegrijpelijk verhaal van te maken.’
Volgens Helena schrijft Siebelink met het Boekenweekgeschenk een ode aan zijn eigen oeuvre: ‘Het is het toefje slagroom op een al verrukkelijke appeltaart, een feestje om te lezen. Of er iemand in staat zal zijn om ooit de jas van Siebelink over te nemen valt nog maar zeer te bezien; laten we hopen dat er nog meer moois van de hand van deze geweldige schrijver mag verschijnen.’
Volgens Sigried heeft het verleden al uitgewezen dat het niet altijd evident is om dezelfde schrijfkracht als in eerder werk in een novelle overeind te houden. ‘Na een paar pagina’s kon ik al opgelucht ademhalen. Hoe je zoveel verhaal, zoveel emotie, zoveel diepgang in amper 90 pagina’s kan krijgen is mij een raadsel, maar Siebelink slaagt er met glans in’, zegt zij.
Ook Natalie vindt dat Jas van belofte de belofte meer dan waar maakt: ‘Dit is één van de betere Boekenweekgeschenken. Als je nog niets van Siebelink hebt gelezen, is Jas van belofte een goede kennismaking.’
