Wat de doemprofeten over het hoofd zien

Wat de doemprofeten over het hoofd zien

boudry
Verschijnt deze week

[fragment] Als je rond het jaar 1000 had proberen te voorspellen waar de kiemen van de wetenschap tot bloei zouden komen, dan zou het achterlijke West-Europa met zijn versnipperde, oorlogszuchtige en armtierige koninkrijkjes niet de waarschijnlijkste keuze lijken. De islamitische beschaving leek op een bepaald moment zelfs een betere kanshebber. Tijdens het kalifaat van de Abbasiden in Bagdad had de islamitische beschaving een flinke voorsprong op christelijk West-Europa, met een bloeiende markteconomie, een rijke literatuur en dito filosofische traditie.

Bagdad gold tijdens deze Gouden Eeuw als een ontmoetingsplaats voor geleerden van verschillende culturen en religieuze tradities, waar op vrije wijze (naar toenmalige standaarden) kon geredetwist worden over filosofie en wetenschap. De verlichting is geen uniek Europese uitvinding. Het is een ideeënstelsel dat op verschillende plaatsen en in verschillende tijdvakken opflakkerde, om daarna helaas telkens weer uit te doven.

(..)

Door een speling van de geschiedenis kwam het christendom als allereerste religie terecht in wat Pim Fortuyn de ‘wasmachine van de verlichting’ noemde. Dat heeft een belangrijke consequentie, die de doemprofeten van de islamisering vaak over het hoofd zien. Toen de wetenschappelijke revolutie en daarna de verlichting in West-Europa vaste voet aan de grond kregen, wisten de christelijke autoriteiten aanvankelijk niet goed wat hun overkwam. Niemand kon op voorhand voorspellen waartoe al dat kritisch onderzoek zou leiden, waardoor de bedreiging die ervan uitging te laat werd ingezien.

De aanval op de christelijke God vanaf de renaissance was niet openlijk, maar eerder een heimelijke sluipmoord. De confrontatie tussen de islam en de moderniteit vindt in een compleet andere context plaats. Er kan nu eenmaal slechts één religie als eerste door de wasmachine gaan. Moslims zien de ideeën van de moderniteit als fremdkörper, van buitenaf geïmporteerd. Niet zelden ging hun intrede gepaard met imperialisme en kolonisering, of werden ze van bovenaf opgelegd, zoals in het Turkije van de seculiere hervormer Kemal Atatürk.

Gelovige moslims zijn daarom beter voorbereid dan gelovige christenen destijds. Zij zien de godendoders al van verre aankomen, met hun gevaarlijke ideeën over vrijheid, gelijkheid, pursuit of happiness en universeel broederschap van gelovigen en ongelovigen. Zij beseffen heel goed dat hun zusterreligie na de verlichting nog maar een schim van zichzelf is, en ze willen vermijden dat hun hetzelfde overkomt.

Stel dat de geschiedenis een andere wending had genomen en dat de verlichting eerst voet aan de grond had gekregen tijdens de bloeiperiode in Bagdad. Stel dat een vrome moslim de boekdrukkunst had uitgevonden, en dat de wetenschappelijke revolutie onder het Abbasidische kalifaat had plaatsgevonden in plaats van in christelijk West-Europa. Dan hadden we een heel andere wereld gekend. Dan was de islam wellicht als eerste in de wasmachine van de verlichting terechtgekomen.

 

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *