Schrijver Marjolijn van Heemstra gaat op zoek naar een oude leraar. De ontmoeting tussen een linkse gutmensch en een rechtse populist.

[Anouk Boone, Trouw/ Zomertijd 25 augustus 2018]

Het is een koude maandagochtend als schrijver en theatermaker Marjolijn van Heemstra langs lage nieuwbouw en een veldje met kortgeknipt gras loopt. In de buurt van station Rotterdam Alexander. Een school komt uit, ze hoort flarden Arabisch, Turks en Antilliaans. Langs de weg ziet ze posters van Leefbaar Rotterdam met de tekst: ‘Voor onze veiligheid, voor onze vrijheid’.

Er klinkt gestommel, een deur die slaat. Van Heemstra is naar eigen zeggen best zenuwachtig als ze over de drempel stapt bij haar oude geschiedenisleraar Ronald Sørensen, want ‘er staat van alles op het spel’.

In de podcast SØR gaat Van Heemstra op zoek naar het ware gezicht van haar oude geschiedenisleraar. Een man die ze zich herinnert van de middelbare school als ‘genuanceerd en ruimdenkend’, maar die niet lang na haar eindexamen een man vol woede bleek te zijn. Een fanatiek rechts politicus die de weg baande voor Pim Fortuyn toen hij Leefbaar Rotterdam oprichtte.

Een moment in de klas zal ze nooit vergeten. Ze moet zo’n achttien zijn geweest toen ze rechts vooraan in het lokaal bij Sørensen zat. Sør, zoals ze hem consequent noemt, stond bij het raam dat uitzicht bood op Diergaarde Blijdorp.

Het zonlicht viel naar binnen toen Sør zei: ‘Als je altijd door dit ene raam naar buiten blijft kijken, zie je nooit de hele werkelijkheid.’ Sør zag op dat moment waarschijnlijk olifanten, maar Van Heemstra kreeg kijk op empathie. Om een ander te begrijpen, moet je andermans uitzicht willen zien.

Hoop, blijdschap en prille verliefdheid kleuren haar herinneringen aan die zwarte middelbare school, waar meer dan zeventig nationaliteiten in de aula samenkwamen. De herinneringen van Sørensen zijn vooral gekleurd door een dreigende islam: van uitgehuwde vijftienjarige meisjes tot dominerende vaders met tolk.

Wat was er gebeurd met de genuanceerde leraar die zich ineens bezighield met de keerzijde van de multiculturele samenleving?

In de media zag ze vaak zijn rode, tot tranen toe verbeten, gezicht. Toen Fortuyn werd vermoord. Toen Volkert van der G. ‘maar’ achttien jaar celstraf kreeg of bij zijn installatie als Eerste Kamerlid voor de PVV van Wilders.

De vraag: ‘Wat is echt, zijn herinneringen of de mijne?’, laat haar twintig jaar lang niet meer los. Met een fijne vertelstem, afgewisseld door oude geluidsfragmenten van Sørensen de politicus en een ontmoeting met jeugdvriendin Hanina Ajarai, blikt Van Heemstra in drie meeslepende afleveringen verhalend terug op haar jeugdjaren in Rotterdam. Op de verwarring over twee mensen die van dezelfde jaren, op dezelfde school, een andere geschiedenis maakten: een linkse en een rechtse legende.

Eén ding is zeker: wie nog nooit heeft nagedacht over een kat zonder kattenluik, zal na het horen van SØR nooit meer zonder onderzoeksmissie bij kateigenaren op bezoek kunnen gaan.