Waarom ‘Het vloekhout’ de Libris niet won

De nieuwe roman ‘Het vloekhout’ van de Vlaamse schrijver Johan de Boose werd genomineerd voor de belangrijkste literaire prijs in ons land, de Libris Literatuurprijs. Voor wie dat leuk vindt zijn er op het internet leesclubs waarin je mee kunt praten over dat ene boek dat je samen hebt gekozen en dat je samen wilt koesteren (want o wat een boek!), wilt bevragen, wilt leren kennen en dat je dan meestal nog een keer wilt lezen – er staat blijkbaar zoveel in wat anderen wel lazen maar dat jij nog niet las, of waar je overheen las, en soms denk je hebben wij het over hetzelfde boek (maar heus dezelfde titel, dus toch).
We waren er bar druk mee, met Het vloekhout. Het is een fascinerend boek over een olijfboom in Israël die al na enkele bladzijden wordt omgehakt, en ja, uit deze boom worden de twee kruisbalken gemaakt waaraan Jezus komt te hangen. En ook daarna, of juist daarna, ondergaat een stuk hout van het kruis, het vloekhout, een eigen geschiedenis. De olijfboom is hoofdpersonage en ondergaat tijdens 2000 jaar geschiedenis welgeteld 7 metamorfosen. Van kruis wordt het tot mascotte, dan tot Maria-icoon à la Roebljov, en ook tot een brief (aan vader) op hout geschreven. Opnieuw wordt dit hout een mascotte van hand tot hand, en ten slotte heel modern een onooglijk object in de ruimte en nog slechts, in de póstmoderne tijd, een foto op het schermpje van een telefoon. Meer zal ik u van de inhoud niet verklappen, maar de ontwikkeling van het vloekhout als personage lijkt er een te zijn van machtig groot naar kwetsbaar klein, en is volgens mij vooral een ontwikkeling van diepe verlatenheid in de woestijn naar ongekende vrijheid, ook in de woestijn. Opmerkelijk is dat de auteur het begrip ‘metamorfosen’ herhaaldelijk noemt en af en toe zelf het aantal telt. Volgens mij vormt dit begrip gewoon het thema van het boek.
Nou ja, we hoopten in onze leesclub en wisten bijna zeker dat ons boek zou winnen, en het kwam ook op de shortlist, maar nee op de grote dag van de bekendmaking, even over 22.00 uur, noemde Jet Bussemaker een andere titel. De prijs ging naar De goede zoon van de Nederlandse schrijver Rob van Essen – en het is hem van harte gegund, mokten we na. We troostten ons met de woorden van de jury: “De roman Het vloekhout: Een práchtige compositie, stilistisch ijzersterk. Verteld door een stuk hout dat de auteur met groot vernuft tot leven brengt.”
Hoe het kan dat dit boek de Libris niet won? Ach, het gaat niet om winnen. Lees Het vloekhout, het boek is een lesje in niet-winnen. Kijk naar dat kruis van ooit. Het is een symbool geworden, maar waarvan? Van verliezen. Eindeloos verliezen. En dus, en dus.. heeft ‘Het vloekhout’ toch gewonnen. Ik durf het niet hardop te zeggen. Mensen zullen me een slechte verliezer noemen. Alsof ik en mijn Hebbanclub stiekem toch gewonnen willen hebben met dat boek van ons. En ja, ze hebben gelijk. Verliezen, ook ik ben er slecht in, maar ach, wie niet?
Kijk om u heen. Overal verrijst steeds dat symbool van het kruis, niet van vrijheid maar van verlies. Vloekhout. Of toch niet alleen van verlies maar ook van vrijheid!? Verlossingshout. De icoon van Maria en haar goddelijke zoon, ten hemel gevaren – je komt er maar niet van los, hij ver-lost van hokjesgeest-denken. Pinkstergeest waaie breed waar ook heen. Nieuw zien, nieuw spreken, nieuw horen, nieuw denken, nieuw handelen, nieuw lezen en schrijven. Alles nieuw. Behalve de boodschap. Die is zo oud als het vloekhout.

Reactie op hebban.nl: ‘Een unicum in de geschiedenis van de Hebban leesclubs vermoed ik, dat iemand een column schrijft over zijn bevindingen. Dank je wel!’